Οι Θεοδωριανίτες ήρωες του 1940, της εθνικής αντίστασης και της κατοχής.
Του Δημήτρη Στεργιούλη
 |
Θεοδώριανα ξημερώματα Δευτέρας 28 Οκτωβρίου 1940. Νωρίς το πρωί το χειροκίνητο τηλέφωνο, που είναι εγκατεστημένο στην μεσαία αίθουσα του δημοτικού σχολείου κουδουνίζει επίμονα. Ο δάσκαλος Γιώργος Γαλανής σηκώνει το ακουστικό. Η φοβερή είδηση φτάνει: « Οι Ιταλοί μας κήρυξαν τον πόλεμο». Το νέο διαδίδεται γρήγορα σε όλο το χωριό. Όλοι παρατούν τις δουλειές τους και μαζεύονται στην πλατεία. Το βραδάκι ένας χωροφύλακας από το Βουργαρέλι φέρνει τη διαταγή επιστράτευσης. Ο σταθμάρχης Θεοδωριάνων την καρφώνει στον πλάτανο της πλατείας. Δώδεκα κλάσεις επιστρατεύονται. Κάποιοι Θοδωριανίτες φεύγουν για το μέτωπο την ίδια νύχτα. Την άλλη μέρα η επιστράτευση ολοκληρώνεται. Οι επιστρατευμένοι νέοι φεύγουν σε ομάδες από την πλατεία λες και πάνε σε πανηγύρι.
 |
Διακόσιοι ογδόντα είναι συνολικά οι επιστρατευμένοι Θεοδωριανίτες. Ανάμεσά τους και οι θεοδωριανίτες αξιωματικοί: ο ταγματάρχης Αλέκος Σιώκης, οι μόνιμοι υπολοχαγοί Θεόδωρος Τζαλοκώστας (αργότερα ο καπετάν Παλιούρας του ΕΛΑΣ) και Δημήτρης Κολοβός, οι έφεδροι υπολοχαγοί Γιάννης Κομπορόζος και Γιάννης Διαμάντης, οι έφεδροι ανθυπολοχαγοί Κώστας Λιούκας , Κώστας Σιώκης, Λευτέρης Ντάσκας, Αριστείδης Σταμάτης και Κώστας Κορμέντζας.
Οι περισσότεροι εντάσσονται στο ηρωικό 3/40 Σύνταγμα Ευζώνων των Αρτινών της όγδοης μεραρχίας, που απέκρουσε με αυτοθυσία τις πρώτες επιθέσεις των ιταλικών στρατευμάτων.
Δυστυχώς κάποιοι από αυτούς δεν θα επιστρέψουν ποτέ ξανά στα Θεοδώριανα, περνώντας στο πάνθεον των ηρώων.
Οι Θεοδωριανίτες νεκροί του 1940
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε ότι ο πρώτος νεκρός Έλληνας αξιωματικός στον πόλεμο του ’40, είναι ο υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος από τη Ρόδο. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι ανάμεσα στους πρώτους νεκρούς του πολέμου, βρίσκονται και δυο Θεοδωριανίτες: ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Λευτέρης Ντάσκας, από τον Πλάτανο Τρικάλων καταγόμενος από τα Θεοδώριανα και ο Σπύρος Τλούπας στρατιώτης του 3/40 συντάγματος.
Ξημερώματα 1ης Νοέμβρίου 1940. Ο 2ος λόχος του 4ου Συντάγματος Πεζικού επιχειρεί ανακατάληψη της Γραμμής “Γύφτισσα – Οξυά” και του υψώματος «Τσούκα» που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Φούρκα Ιωαννίνων και Ζούζουλη Καστοριάς. Στη μάχη πέφτει νεκρός ο διοικητής του λόχου, υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος, 29 χρονών από την Ιταλοκρατούμενη ακόμα Ρόδο.
 |
Τη διοίκηση του λόχου αναλαμβάνει ο Λευτέρης Ντάσκας 38 χρονών, έφεδρος ανθυπολοχαγός, ο οποίος τα αμέσως επόμενα λεπτά πέφτει και ο ίδιος νεκρός από πυρά πολυβόλου. Στη μάχη εκείνη πιάστηκαν αιχμάλωτοι τρεις Ιταλοί αξιωματικοί και 222 ιταλοί οπλίτες. Επιτεύχθηκε η ανακατάληψη της Γραμμής Γύφτισσα – Οξιά και ο ελληνικός στρατός κατέγραψε τους πρώτους ήρωες, τους πρώτους νεκρούς του Έλληνες αξιωματικούς.
Ο Λευτέρης Ντάσκας τάφηκε από ντόπιους στον οικισμό Ζούζουλη της Καστοριάς. Γεννήθηκε στον Πλάτανο Τρικάλων, γιός του δάσκαλου Χρήστου Ντάσκα, ο οποίος γεννήθηκε στα Θεοδώριανα, αλλά στις αρχές του περασμένου αιώνα εγκαταστάθηκε στον Πλάτανο Τρικάλων. Το τελευταίο από τα έξι αγόρια της οικογένειας, ακολουθεί στο δρόμο της θυσίας για την πατρίδα τον μεγαλύτερο αδερφό του Νίκο, ο οποίος σκοτώθηκε στον πόλεμο του 1914-18. Στην πλατεία του Πλάτανου Τρικάλων έχει στηθεί από το 1980 ορειχάλκινη προτομή του Ελ. Ντάσκα. Προς τιμήν του την πρώτη Κυριακή κάθε Νοεμβρίου γίνονται τα “Ελευθέρια ”, πολιτιστικές – αθλητικές εκδηλώσεις, αφού ήταν και πρωταθλητής του Γυμναστικού συλλόγου Τρικάλων. Επίσης στην Άρτα, οδός στην περιοχή «Τρίγωνο» έχει πάρει το όνομά του.
O Σπύρος Τλούπας γεννήθηκε στα Θεοδώριανα το 1916. Η 28η του Οκτώβρη τον βρίσκει στα 25 χρόνια του να υπηρετεί στο 3/40 Σύνταγμα Ευζώνων της 8ης Μεραρχίας με έδρα το Καλπάκι. Στο ίδιο Σύνταγμα υπηρετούν και άλλοι Θεοδωριανίτες, όπως ο μπαρμπα Κώστας Παπαντζίκος, ο οποίος θυμόταν πολύ καλά τη μοιραία μάχη: «Είναι οι πρώτες ώρες του πολέμου και η 8η Μεραρχία καλείται να αναχαιτίσει τις πρώτες επιθέσεις των Ιταλών. Πρώτο στις φοβερές μάχες στο Καλπάκι ρίχνεται το 3/40 Σύνταγμα με τους Θεοδωριανίτες. Ο Τλούπας, πέφτει βαριά τραυματισμένος από βλήμα όλμου χαράματα της 28ηςΟκτωβρίου, την πρώτης κιόλας μέρα του πολέμου. Είναι ο πρώτος νεκρός του 3/40 συντάγματος Ευζώνων στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ξεψυχά σχεδόν αμέσως». Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, έπεσε βαριά τραυματισμένος και εκλιπαρούσε μέχρι την τελευταία του στιγμή τον συγχωριανό μας Γρ. Κουτσούκη να τον λυτρώσει, σκοτώνοντάς τον ο ίδιος.
Γιώργος Λεωνίδα Διαμάντης, δεκανέας πατέρας τεσσάρων παιδιών. Τραυματίζεται στις 10 Δεκέμβρη 1940 στα υψώματα του Τεπελενίου, από βλήμα όλμου στο κεφάλι. Μεταφέρεται στα Γιάννινα κι από κει στην Πρέβεζα και με πλοίο στην Αθήνα. Πεθαίνει στις 9 Γενάρη του ’41 στο παρεκκλήσι του Ιπποκράτειου νοσοκομείου σε ηλικία 32 χρονών.
Φώτης Χρήστου Διαμάντης, δεκανέας 28 χρονών. Τραυματίζεται στον αυχένα από βλήμα όλμου το πρωί της Μεγάλης Τρίτης του ’41 στο 415 ύψωμα της Πουλιάνας κοντά στους Καλαρύτες. Πεθαίνει την ίδια μέρα κατά τη μεταφορά του στα Γιάννινα.
Γιάννης Δημητρίου Χάιδος, τραυματίζεται στο χέρι παθαίνει γάγγραινα και εξαιτίας του τραύματος πεθαίνει το 1945.
Σ’ αυτούς να προστεθούν αρκετοί συγχωριανοί μας σοβαρά τραυματίες, που τελικά γλίτωσαν ή έμειναν ανάπηροι.
Τα θύματα των βομβαρδισμών
Θεοδώριανα Τρίτη 8 Ιουνίου 1943
Την ησυχία του πρωινού σπάει ο εκκωφαντικός ήχος από ένα σμήνος εννέα γερμανικών βομβαρδιστικών αεροπλάνων. Ήδη από την προηγούμενη αναγνωριστικό γερμανικό αεροπλάνο πέταξε για λίγο πάνω από τον καταγάλανο ουρανό των Θεοδωριάνων. Στόχος τα Θεοδώριανα και οι εγκαταστάσεις του αρχηγείου της αγγλικής αποστολής, που είχαν εγκατασταθεί στο χωριό.
Τα εννέα αεροπλάνα χωρισμένα σε ομάδες των τριών εφορμούν στο χωριό, αδειάζοντας το φονικό τους φορτίο. Αφήνουν από τρεις βόμβες το καθένα και χάνονται ανατολικά προς τη μεριά της Πύλης Τρικάλων για να βομβαρδίσουν αντάρτικα τμήματα του ΕΛΑΣ. Οι απανωτές εκρήξεις συγκλονίζουν συθέμελα το χωριό. Φωνές, κλάματα, ουρλιαχτά. Απολογισμός, πέντε νεκροί κι έξι τραυματίες.
Νεκροί είναι: οΚώστας Γ. Κορμέντζας ετών 22, ο Πάνος Δ. Σκουτέλας ετών 23 και η Γιαννούλα Δ. Σκαμπαρδώνη ετών 24. Ο θάνατος τους βρίσκει στην είσοδο της σπηλιάς της «Πιστούρας» πολύ κοντά στο χωριό, που έτρεξαν να κρυφτούν.
Η τραγωδία συνεχίζεται στη σπηλιά του Παπαχρήστου απέναντι από την πλατεία. Νεκροί άλλοι δυο συγχωριανοί μας : Ο Γιώργος Αθ. Κοντογιάννης και ο τρίχρονος Χρήστος Γ. Γιώτης, που ο θάνατος τον βρίσκει στην αγκαλιά της μάνας του, η οποία έτρεχε να χωθεί στη σπηλιά. Η μάνα του θα καταλάβει αργότερα, ότι το αγοράκι της ήταν νεκρό στην αγκαλιά της.
Από τους τραυματίες πολύ βαριά η μικρή Ευτυχία Κρούπη, την οποία η βόμβα τη βρήκε κοντά στο κτίριο του Συνεταιρισμού. Τα τραύματα σοβαρά στην κοιλιά και στα πόδια. Η μάνα της την κουβαλάει στην πλάτη της ετοιμοθάνατη στο Μοναστήρι της Παναγίας. Τη φροντίζει πρώτα ένας Άγγλος λοχίας και μετά φτάνει από το Αθαμάνιο ο γιατρός του ΕΔΕΣ Πάνος Γεωργακόπουλος. Χειρουργείται αμέσως, χωρίς αναισθησία, για αρκετές ώρες, πάνω σε μια κουβέρτα στις πλάκες του Μοναστηριού. Για να αντιμετωπιστεί η αιμορραγία γίνεται μετάγγιση αίματος από εγγλέζο στρατιώτη με τη μέθοδοτων συγκοινωνούντων δοχείων. Η Ευτυχία χαροπαλεύει μέχρι τα μέσα Οκτώβρη. Τελικά σώζεται. Όλοι μίλησαν για θαύμα.
Θεοδώριανα Τετάρτη 23 Ιουνίου 1943
Με νωπό ακόμα το αίμα των νεκρών συγχωριανών μας, τα γερμανικά «Στούκας» σκεπάζουν ξανά τον ουρανό του χωριού μας, σκορπώντας για δεύτερη φορά τον πανικό και το θάνατο. Ακολουθεί ένας σφοδρότερος αυτή τη φορά βομβαρδισμός από εικοσιτέσσερα αεροπλάνα.
Ο βομβαρδισμός κρατά πάνω από δυο ώρες. Πάνω από πεντακόσιες(!) βόμβες ακόμα και εμπρηστικές πέφτουν στο χωριό αλλά και στα γύρω δάση. Τα ναζιστικά αεροπλάνα αφήνουν πίσω τους ερείπια, αρκετούς τραυματίες και εφτά γυναίκες νεκρές, οι τρεις από αυτές αδερφές. Τις έξι γυναίκες της βρίσκει ο θάνατος έξω από το χωριό στην τοποθεσία «Μπαρδέλι». Σκάλιζαν αμέριμνες τα καλαμπόκια τους, όταν είδαν το γερμανικό αεροπλάνο να ορμά εναντίον τους. Έτρεξαν να προφυλαχτούν όλες κάτω από μία καρυδιά. Ο γερμανός πιλότος ζυγιάζει τη βόμβα του πάνω στην καρυδιά διαμελίζοντάς τες.
Νεκρές είναι:
Οι τρεις αδελφές Κωστάντω Σταμάτη 38 χρονών, Περσεφόνη Σταμάτη 26 χρονών, Ελένη Σταμάτη 14 χρονών, η Αθανασία Παπαχρήστου 28 χρονών, η Δήμητρα Φλώρου- Κυρτσιά 26 χρονώνκαι η Αθηνά Κουτσούκη 21 χρονών. Η έβδομη νεκρή είναι η Ελένη σύζυγος Χρ. Γ. Νάκη.
Θεοδωριανίτες θύματα της ναζιστικής και φασιστικής κατοχής
Θανάσης Παπαχρήστος, σμηναγός στην αεροπορία των ΗΠΑ, σκοτώνεται τον Απρίλη του 1944 σε αερομαχία με τους Γιαπωνέζους πάνω από τον Ειρηνικό ωκεανό.
Γιώργος Γαλάζιος, δάσκαλος, συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς στην πλατεία «Μονοπλιό» της Άρτας και μαζί με άλλους έξι αρτινούς κρεμιέται στις 19 Αυγούστου του 1944 στα τηλεγραφόξυλα, ως αντίποινα για το θάνατο γερμανού αξιωματικού από τους αντάρτες.
Κώστας Κοντογιάννης,γραμματέας του Πρωτοδικείου Άρτας. Συλλαμβάνεται και εκτελείται από τους Γερμανούς την ίδια μέρα (19 Αυγούστου 1944), μέσα στο κάστρο της Άρτας ως αντίποινα.
Βασίλης Γεωργάρας.Συλλαμβάνεται και εκτελείται από τους Ναζί στη Λάρισα το 1942
Γρηγόρης Πλακιάς. Εκτελείται από τους Ιταλούς στα Φάρσαλα στις 30 Μάη του 1943
Γιώργος Σκουτέλας,στέλνεται εργάτης στη Γερμανία κι εκτελείται εκεί από τους Γερμανούς.
Κώστας Πλακιάςαντάρτης του ΕΔΕΣ, σκοτώνεται σε μάχη με τους Γερμανούς στην Τσούκα Ιωαννίνων.
Θεόδωρος Χάιδος,αντάρτης του ΕΔΕΣ, σκοτώνεται στη μάχη της Δωδώνης το Σεπτέμβρη του 1944 με τους Γερμανούς.
Θεόδωρος Τσινέλος, αντάρτης του ΕΔΕΣ σκοτώνεται σε μάχη με τους Γερμανούς στη Μενίνα.
Νίκος Κορμέντζας,άμαχος, σκοτώνεται από βλήμα όπλου τον Οκτώβρη του 1943 στη Βρύση του Χαροκόπου, κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών στα Τζουμέρκα
Λάμπρος Καράγιωργος, παλιό στέλεχος του ΚΚΕ, εκτελείται από τους Γερμανούς στην Καισαριανή το Μάη του ’44 μαζί με άλλους 199 πατριώτες.
Κώστας Κομπορόζος, φοιτητής Πολυτεχνείου, μέλος της ΕΠΟΝ Άρτας. Δολοφονείται από Έλληνες προδότες συνεργάτες των Γερμανών το Μάη του ’44 στο Δεμερλί Θεσσαλίας, μαζί με άλλους δύο αρτινούς επονίτες την ώρα που περίμεναν το τρένο για την Αθήνα.
Πάνος και Θεώνη Τζουβάρα,συλλαμβάνονται από τους Γερμανούς για συμμετοχή στον ΕΔΕΣ Άρτας και εκτελούνται από τους Ιταλούς έξω από το νεκροταφείο Άρτας. Ο πρώτος στις 26 Ιουνίου 1943 και η μάνα του στις 6 Αυγούστου 1943.
 |
 |
 |
 |
Χρέος και καθήκον μας ο σεβασμός και η αιώνια τιμή στους πεσόντες ήρωές μας. Σ’ αυτούς που πότισαν με το αίμα τους το δέντρο της λευτεριάς της πατρίδας μας ενάντια στο ναζισμό και το φασισμό.
Πηγές:
ΤΑ ΘΕΟΔΩΡΙΑΝΑ ΑΡΤΑΣ: Ρήγας Σκουτέλας
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΝΘΗΡΑΣ Οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Ήπειρο: Δημήτρης Κωνσταντινίδης
Ιστορία του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού πολέμου 1940-1941: Αλέξανδρου Εδιπίδου