Λίγα χρόνια μετά το 1881 αρχίζει μια περίοδος πολεμικών αναστατώσεων κι εδαφικών ανακατατάξεων. Ξεκινάει με τον ελληνοτουρκικό του 1897, συνεχίζεται με τον βαλκανικό πόλεμο (1912-13), με τον παγκόσμιο πόλεμο (1914-18) και τελειώνει με τη Μικρασιατική καταστροφή(1921-22). Τα 
Θεοδώριανα δίνουν το παρόν σ’ όλους αυτούς τους πολέμους με άφθονο έμψυχο υλικό και με βαρύ φόρο αίματος. Από εκατόν πενήντα Θεοδωριανίτες επιστρατεύονται σε κάθε πόλεμο και αρκετοί αυτοί που παίρνουν μέρος σε δυο ή και σε τρεις ακόμα πολέμους.
Στον πόλεμο του 1897 παίρνουν μέρος αρκετοί Θεοδωριανίτες και πολλοί γυρίζουν τραυματίες ενώ υπάρχει και ένας νεκρός.
Στο Μπιζάνι και στον Ελληνοβουλγαρικό πόλεμο (1912-13)στη Μακεδονία, τα Θεοδώριανα προσφέρουν επτά νεκρούς και αρκετούς τραυματίες στο βωμό της πατρίδας.
Ακολουθούν ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος (1914-18) και η Μικρασιατική εκστρατεία (1921-22), που καταλήγει σε πανωλεθρία. Βαρύς ξανά ο φόρος αίματος για τους Θεοδωριανίτες. Τριάντα ένας συγχωριανοί μας δεν επιστρέφουν ποτέ πίσω. Άλλοι τραυματίζονται και άλλοι αιχμαλωτίζονται.
Ο Πρόεδρος του χωριού Χρήστος Φούντας, αναβάλλει το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου του 1921 και του 1922, λόγω πένθους.
Ο πόλεμος του 1940. Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος.
28 Οκτώβρη 1940. Πρωί πρωί ο δάσκαλος Γιώργος Γαλανής σηκώνει το χειροκίνητο τηλέφωνο του σχολείου που κουδουνίζει επίμονα. Η θλιβερή είδηση φτάνει: Οι Ιταλοί μας κήρυξαν τον πόλεμο.
Μερικοί Θεοδωριανίτες επιστρατεύονται και φεύγουν για το μέτωπο το ίδιο βράδυ. Οι επιστρατευμένοι συγχωριανοί μας ξεπέρασαν τους διακόσιους ογδόντα. Κι εδώ τα μαντάτα δεν είναι μόνο ευχάριστα. Τέσσερις συγχωριανοί μας δεν επιστρέφουν
 |
ποτέ στο χωριό. Μένουν για πάντα στα βουνά της Πίνδου. Ανάμεσά τους και ο Θεοδωριανίτης έφεδρος ανθυπολοχαγός Λευτέρης Ντάσκας. Είναι ο πρώτος Έλληνας έφεδρος αξιωματικός που πέφτει νεκρός στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο. Σκοτώνεται από ριπή πολυβόλου μαζί με τον μόνιμο υπολοχαγό Αλέξανδρο Διάκο το μεσημέρι της 1ης Νοέμβρη 1940 σε μια επίθεση εφόπλου λόγχη για ανακατάληψη του υψώματος Τσούκα στη Ζούζουλη Καστοριάς. Είναι οι πρώτοι Έλληνες αξιωματικοί νεκροί του ελληνοϊταλικού πολέμου. Αδριάντες του έχουν στηθεί στη γεννέτειρά του Πλάτανο Τρικάλων, μιας και ο πατέρας του Χρήστος έφυγε από τα Θεοδώριανα πριν το 1930 και εγκαταστάθηκε στα Τρίκαλα, καθώς και στη Ζούζουλη Καστοριάς.
Την περίοδο της Κατοχής μόνο δυο φορές θα πατήσουν το πόδι τους στα Θεοδώριανα οι κατακτητές και μόνο για λίγες ώρες. Την πρώτη μια ομάδα Ιταλών το 1942 και τη δεύτερη τον Οκτώβρη του 1943 οι Γερμανοί κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις τους. Κατά τα άλλα πείνα, δυστυχία , φόβος, θάνατος. Από νωρίς εκατοντάδες Θεοδωριανίτες βγαίνουν στο βουνό ένοπλοι αντάρτες, στις γραμμές του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ.
O Θόδωρος Τζαλοκώστας, ανθ/γός του ελληνικού στρατού. Αργότερα ο θρυλικός «καπετάν Παλιούρας» του ΕΛΑΣ, δεξί χέρι του Άρη Βελουχιώτη. Αυτοκτόνησε στους Μελάτες το 1947 για να μην πέσει στα χέρια των αντιπάλων. (Αρχείο Χαράλ. Διαμάντη)
Τα δυσπρόσιτα βουνά μας γίνονται αντάρτικα καταφύγια. Αρκετές φορές περνάνε και μένουν στα Θεοδώριανα και οι πρωτοκαπετάνιοι Άρης Βελουχιώτης του ΕΛΑΣ και Ζέρβας του ΕΔΕΣ.
Το 1942 στα Θεοδώριανα εγκαθίστανται αρχηγείο της Αγγλικής αποστολής . Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι Γερμανοί να βομβαρδίσουν δυο φορές το χωριό. Στις 8 και στις 23 Ιουνίου του 1943.
Ο πρώτος βομβαρδισμός αφήνει τρεις νέους Θοδωριανίτες νεκρούς ενώ ο δεύτερος έξι νέες κοπέλες οι οποίες έγιναν στόχος την ώρα που σκάλιζαν στα χωράφια έξω από το χωριό.
Η Κωστάντω Σταμάτη- Τζαδήμα(αριστερά) με την αδερφή της Περσεφόνη. Θύματα του δεύτερου βομβαρδισμού των Γερμανών.
( Αρχείο Χρ. Β. Σταμάτη)
Η μοίρα των Θεοδωριάνων την περίοδο του εμφυλίου κοινή με αυτή της υπόλοιπης Ελλάδας. Διχασμός, αδερφός απέναντι στον αδερφό, μίσος που κράτησε άσβηστο για χρόνια. Κι εδώ βαρύς ο φόρος αίματος από νέους συγχωριανούς μας.
Αιωνία τους η μνήμη
Το μερτικό των Θεοδωριάνων στους πολέμους και στις θυσίες:
