ΘΕΟΔΩΡΙΑΝΙΤΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΤΟ « ΕΛΛΙΣ ΑΙΛΑΝΤ»   

                                                                                                               Του Δημήτρη Στεργιούλη.                 

      Στις αρχές του περασμένου αιώνα και ιδιαίτερα την εικοσαετία 1900-1920, χιλιάδες Έλληνες φτάνουν στην Αμερική αναζητώντας την τύχη τους στη « Νέα Γη της Επαγγελίας». Εκτός από την σωματική ικανότητα, δεν είχαν άλλο προσόν. Έφταναν στον Πειραιά και αντίκριζαν πρώτη φορά θάλασσα και βαπόρια. Αγράμματοι οι περισσότεροι, άβγαλτοι, αθώοι, πάμφτωχοι, ευάλωτοι στην εκμετάλλευση. Με έναν μπόγο με ρούχα στα χέρια, με την αγωνία για το άγνωστο που τους περίμενε, αλλά και την ελπίδα ότι θα γλιτώσουν απ’ τη πείνα, τη δυστυχία και την εκμετάλλευση που βασίλευε στην Ελλάδα.. Πίστευαν ότι κάτι θα κονομήσουν και θα γυρίσουν πίσω στην πατρίδα. Οι περισσότεροι όμως έμειναν εκεί για πάντα.    

  Χαρακτηριστική είναι η διήγηση της Βασιλικής Παπαχρήστου, που περιγράφει την αναχώρησή της απ’ το χωριό για την Αμερική στις αρχές του περασμένου αιώνα: “… την προηγούμενη μέρα απ’ αυτή που θα έφευγα, ο πατέρας μου μ’ έστειλε να φορτωθώ το αλέτρι από το χωράφι που είχαμε στη Χούνη να το φέρω στο χωριό, σ’ ένα χωράφι μας στην Αρμερίστρα για να οργωθεί κι αυτό. Ξεκίνησα χαράματα φορτωμένη, κοπέλα γύρα στα δεκαοχτώ. Το φορτίο βαρύ, είχε βραδιάσει όταν έφτασα στο χωριό. Άφησα το αλέτρι, ετοίμασα ένα μικρό μπόγο με ρούχα και την άλλη μέρα χαράματα με τα πόδια στην Άρτα. Από κει στον Πειραιά, ταξίδ1 είκοσι μέρες με το καράβι και μετά στην… Αμερική!”.             

   Το δρόμο της ξενιτιάς στην Αμερική ακολούθησαν και κάμποσοι Θοδωριανίτες. Πρώτα οι αδερφοί Γεωργίου, το 1902 και αργότερα ακολούθησαν κι άλλοι: Κώστας και Θανάσης Παπαχρήστος, Γρηγόρης Κοντογιάννης, Δημήτρης Παπαμάρκος, Δημήτρης Σκουτέλας, Δημήτρης Στέργιος, Χρήστος και Ηλίας Σκουροπάνος, Γιάννης Παπαγιάννης, Γιώργος Γερογιάννης, Χρήστος Καραγιώργος, Μιλτιάδης Βλαχογιώργος, Δημήτρης Παγώνης, Κώστας και Νίκος Λακκας, Θ. Γαλανής, Νίκος  Παπατζίκος, Κώστας Ζώης, Κωνσταντίνος  Σταμάτης. 

Το « μαρτύριο» του Έλλις Άιλαντ

    Το ταξίδι απ’ το λιμάνι του Πειραιά ή της Πάτρας διαρκούσε κάπου 25 μέρες, κάτω από άθλιες συνθήκες για τους επιβάτες της τρίτης θέσης, που ήταν οι δικοί μας. Οι μετανάστες θεωρούνταν «φορτίο» και πακετάρονταν κυριολεκτικά σε απελπιστικά στενούς χώρους. Πλοία μόλις 5-6 χιλιάδων τόνων μετέφεραν 1.200-1.300 επιβάτες! Από την πρώτη κιόλας μέρα του ταξιδιού η πολυκοσμία, οι αναθυμιάσεις των εμετών, η μυρωδιά των ανθρώπινων σωμάτων, έκαναν την κατάσταση δραματική. Το πλοίο αγκυροβολούσε στο λιμάνι της Ν. Υόρκης, σε έναν απ’ τους ντόκους του Μανχάταν ή απέναντι στο Χομπότεν. Το εισιτήριο ήταν 25 δολάρια μέχρι το 1910 κι  έφτασε τα 50 δολάρια μετά το 1920, πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή εκείνη. Οι επιβάτες της πρώτης και της δεύτερης θέσης, ύστερα από ένα σύντομο ιατρικό και τελωνειακό έλεγχο, χάνονταν στους δρόμους του πολύβουου Μανχάταν, που γνώριζαν άλλωστε πολύ καλά.         

     Το μαρτύριο για τους επιβάτες της τρίτης θέσης, που ήταν και οι δικοί μας, μόλις άρχιζε. Κατάκοποι και παραφορτωμένοι, επιβιβάζονταν σε βάρκες της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και μεταφέρονταν στο περίφημο Έλλις Άιλαντ. Το Έλλις Άιλαντ είναι ένα μικρό νησάκι στην είσοδο του λιμανιού της Νέας Υόρκης, γνωστό στους Έλληνες μετανάστες ως «Καστιγγάρι». Εκεί μέσα στις στοές των γραφείων υποβάλλονταν σε ιατρικό και διοικητικό έλεγχο. Το μαρτύριο που περνούσαν, τους έκανε να ξεχάσουν τις ταλαιπωρίες του ταξιδιού. Ο Αμερικάνικος νόμος του 1907 άρθρο 2 όριζε: « Αι ακόλουθοι τάξεις αποκλείονται εκ των   Ηνωμένων Πολιτειών: οι ηλίθιοι, οι ασθενείς το πνεύμα, επιληπτικοί, φρενοβλαβείς, οι επαίται, οι σωματικώς ελαττωματικοί, οι καταδικασθέντες επί κακουργήματι, οι πολύγαμοι, οι αναρχικοί, οι γυναίκες ερχόμεναι δι’ ανηθίκους σκοπούς κ.λ.π.».        

    Οι γιατροί εξέταζαν πρώτα τα μάτια των μεταναστών για να δουν αν πάσχουν από τραχώματα, την κατάσταση του δέρματος, του στόματος, της κεφαλής, του σώματος. Σε περίπτωση διάγνωσης ασθένειας ή σωματικής αναπηρίας, οι μετανάστες κρίνονταν ανεπιθύμητοι και η ακτοπλοϊκή εταιρεία που τους μετέφερε είχε την υποχρέωση να τους επαναφέρει πίσω στην πατρίδα. Ανεπιθύμητοι κρίνονταν επίσης και όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική, για να τους δώσουν ένα κρεβάτι και ένα πιάτο φαγητό τις πρώτες μέρες, που κινδύνευαν να πεθάνουν απ’ την πείνα. Επίσης όσοι δεν φαίνονταν αρκετά γεροί για να δουλέψουν στις σιδηροδρομικές γραμμές ή στα μεταλλεία, για τα οποία τους προόριζαν.  

    Για το μαρτύριο του Έλλις Άιλαντ γράφει ο Μπ. Μπαλαφούρης στο βιβλίο του: « Δράματα ζωής και θανάτου παίχτηκαν μέσα στις αίθουσες όπου εγένετο η εξέτασις των μεταναστών ή πίσω από τα κάγκελα  του κρατητηρίου όπου έμεναν όσοι επρόκειτο να απελαθούν…». Επίσης ο Εθνικός Κήρυκας  του Ιουλίου του1920 γράφει: « Οι επιβάτες της τρίτης θέσης οφείλουν συν γυναιξί και τέκνοις να μεταβούν στο Έλλις Άιλαντ όπου την αυτή μέρα της αφίξεώς τους υποβάλλονται εις «μαρτύριον» της ιατρικής και μη εξετάσεως…όπου πολλάκις διέρχονται ενώπιον των ιατρών ή άλλων «ιεροεξεταστών», τας χειροτέρας στιγμάς του βίου των…». Σαν αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η λαθραία και παράνομη αποβίβαση μεταναστών και μάλιστα σε μεγάλη έκταση. Το νησί Έλλις, λειτούργησε σαν σταθμός ελέγχου των μεταναστών από το 1892 ως το 1924 και πέρασαν από κει πάνω από12 εκατομμύρια μετανάστες. 

Θεοδωριανίτες μετανάστες στο Έλλις Άιλαντ.       

     Σήμερα το Έλλις Άιλαντ λειτουργεί σαν μουσείο και ιστορικό κέντρο μετανάστευσης. Όλα το αρχειακό υλικό, που υπήρχε απ’ το 1892 ως το 1924 ( έγγραφα, πιστοποιητικά, φωτογραφίες) σχετικά με τους μετανάστες που πέρασαν απ’ το νησί τη συγκεκριμένη περίοδο, δόθηκε απ’ τις αμερικανικές αρχές στη δημοσιότητα και καταχωρήθηκε σε μια ιστοσελίδα με την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.ellisisland.org/ .    

Τα ονόματα αρκετών συγχωριανών μας βρίσκονται καταχωρημένα στα αρχεία του Έλλις Άιλαντ. Τον καθέναν απ’ αυτούς, τον συνοδεύουν δυο αρχειακά έγγραφα ντοκουμέντα, του πλοίου που τους μετέφερε στην Αμερική και της Υπηρεσίας Αλλοδαπών του λιμανιού της Νέας Υόρκης που έφταναν, στα οποία αναφέρονται το όνομα του πλοίου, τα στοιχεία τους και ο τόπος καταγωγής τους τα ΘΕΟΔΩΡΙΑΝΑ, τα στοιχεία  των φίλων ή συγγενών που θα τους φιλοξενούσαν στην Αμερική, το χρώμα των ματιών, των μαλλιών, το μήκος του πέλματος των ποδιών, η κατάσταση της υγείας τους, η οικογενειακή τους κατάσταση, το εισιτήριο που πλήρωσαν για να έρθουν,  κ.λ.π.. Όλοι δήλωναν τόπο διαμονής τους τα σπίτια άλλων συγχωριανών τους που ήδη ήταν στην Αμερική, κυρίως του Θανάση Γεωργίου και των Κώστα και Θανάση Παπαχρήστου, στο Χάρισμπουργκ της Πενσυλβάνια.  Οι συγχωριανοί μας που βρέθηκαν καταχωρημένοι στα αρχεία του Έλλις Άιλαντ  είναι οι εξής:                                                                                               

                                                                                             

 Κωνσταντίνος Παπαχρήστος: Έφτασε στην Αμερική στις 27 Ιουλίου 1905   σε ηλικία 24 ετών με το πλοίο «HUDSON». Έφυγε απ’ το λιμάνι της Χάβρης που βρίσκεται στις εκβολές του Σηκουάνα. 

Γιάννης Παπαγιάννης: Έφτασε στην Αμερική στις 17 Απριλίου 1911 σε ηλικία 22 ετών με το πλοίο «ΑΘΗΝΑΙ». Έφυγε απ’ το λιμάνι του Πειραιά. Έμεινε για πάντα στην Αμερική και πέθανε χωρίς απογόνους.

Παγώνης Δημήτριος: Έφτασε στην Αμερική στις 4 Γενάρη του 1911 σε ηλικία 18 χρονών με το πλοίο « ΠΑΤΡΙΣ». Έφυγε απ’ το λιμάνι του Πειραιά. Πέθανε κι αυτός στην Αμερική χωρίς απογόνους.

Σωτήριος Γεωργίου: Έφτασε στην Αμερική στις 17 Ιουνίου 1912 σε ηλικία 27 χρονών με το πλοίο «ΠΑΤΡΙΣ». Έφυγε απ’ το λιμάνι της Πάτρας. Πριν απ’ αυτόν στην Αμερική είχαν πάει και τα δυό του αδέρφια Δημήτρης και Θανάσης, οι οποίοι γύρισαν ξανά στην πατρίδα. Γι’ αυτούς δεν βρέθηκαν στοιχεία στο αρχείο του Έλλις Άιλαντ. Ο Σωτήρης δεν ξαναγύρισε ποτέ πίσω. Πέθανε ανύπαντρος στην Αμερική.

Αγγελική και Κωνσταντίνος Παπαχρήστος: Έφτασαν παντρεμένοι στην Αμερική την Πρωτομαγιά του 1914 σε ηλικία η Αγγελική 20 χρονών και ο Κώστας 32 με το πλοίο «ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ». Έφυγαν απ΄ το λιμάνι του Πειραιά. Ο Κώστας Παπαχρήστος πάει για δεύτερη φορά στην Αμερική αφού γύρισε στο χωριό για να πολεμήσει στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Παντρεύτηκε στο χωριό  την Αγγελική, το γένος Κολοβού και επέστρεψαν στην Αμερική όπου έζησαν και πέθαναν.

Νικόλαος Παπατζίκος: Φτάνει στην Αμερική κι αυτός την Πρωτομαγιά του 1914 σε ηλικία 27 χρονών με το πλοίο « ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ». Έφυγε απ’ το λιμάνι του Πειραιά. Έμεινε πολύ λίγο στην Αμερική γύρισε και εγκαταστάθηκε ξανά στο χωριό.

Γρηγόριος Κοντογιάννης: Έφτασε στην Αμερική στις 11 Αυγούστου του 1920 σε ηλικία 34 χρονών με το πλοίο «ΠΑΝΟΝΙΑ» και έφυγε απ’ το λιμάνι της Πάτρας. Αργότερα εγκατέλειψε την Αμερική γύρισε και έζησε στο χωριό.

Αθανάσιος Γαλανής: Φτάνει στην Αμερική στις 5 Γενάρη του 1921 με το πλοίο «ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ» σε ηλικία 30 ετών. Έφυγε απ’ το λιμάνι του Πειραιά. Αργότερα γύρισε κι αυτός και εγκαταστάθηκε στα Θεοδώριανα.

Κώστας Ζώης: Φτάνει την Πρωτομαγιά του 1914 με το πλοίο «ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ» σε ηλικία 26 χρονών απ’ το λιμάνι του Πειραιά. Έμεινε για πάντα στην Αμερική και πέθανε χωρίς απογόνους. Στο «Καμπ Χίλς» της Πενσυλβάνια, στην Ελληνορθόδοξη εκκλησία της Αγίας Τριάδας, αναγράφονται σε αναμνηστική πλάκα τα ονόματά του Κώστα Ζώη και του Γιάννη Παπαγιάννη, που με δωρεά τους χτίστηκε η εκκλησία. 

 Κωνσταντίνος και Νικόλαος Λάκκας: Αδέρφια, φτάνουν στην Αμερική στις 3 Ιουνίου του 1907, με το πλοίο « SICILIAN PRINCE» απ’ το λιμάνι του Πειραιά. Ο Κώστας είναι 28 χρονών ανύπαντρος και ο Νίκος 32  και παντρεμένος. Ο Νικόλαος Λάκκας μένει πολύ λίγο στην Αμερική και γυρίζει στο χωριό. Την Πρωτομαγιά του  1914 όμως ξαναπάει στην Αμερική με το πλοίο «ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ».  Ο ερχομός του στην Αμερική για δεύτερη φορά, δεν πρέπει να ήταν η αναζήτηση καλύτερης τύχης, μιας και την επόμενη χρονιά το 1915 γεννιέται στο χωριό ο τρίτος γιός του Δημήτρης. Ο λόγος ίσως να ήταν μια σύντομη επίσκεψη στον αδερφό του, που είχε μείνει στην Αμερική  ή ακόμα και η είδηση του θανάτου του αδερφού του Κώστα σε πολύ μικρή ηλικία, από διαρροή φωταερίου.

Κωνσταντίνος Στόγιας: Φτάνει στην Αμερική στις 2 Μάη του 1911 σε ηλικία 42 χρονών, με το πλοίο «ΛΑΟΥΡΑ» απ’ το λιμάνι της Πάτρας. Ο μεγαλύτερος απ’ όλους τους Θοδωριανίτες που ταξίδεψαν στην Αμερική.

Αθανάσιος Παπαχρήστος: Αδερφός του Κώστα , φτάνει στις 4 Γενάρη του 1911 σε ηλικία 18 χρονών με το πλοίο «ΠΑΤΡΙΣ» από το λιμάνι του Πειραιά. Έμεινε για πάντα στην Αμερική και πέθανε χωρίς οικογένεια.

Χρήστος Καραγιώργος: Φτάνει στην Αμερική στις 20 Γενάρη του 1921 σε ηλικία 38 χρονών,  με το πλοίο «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΣ» απ’ το λιμάνι του Πειραιά.Έμεινε πολύ λίγα χρόνια στην Αμερική. Επιστρέφει στο χωριό όπου με τα χρήματα που έφερε άνοιξε εμπορικό κατάστημα υφασμάτων .

Χρήστος Σκοροπάνος: Έφτασε στην Αμερική στις 11 Αυγούστου του 1920, σε ηλικία 39 χρονών  με το πλοίο «ΠΑΝΟΝΙΑ» από το λιμάνι της Πάτρας. Στην Αμερική ήταν και ο αδερφός του Ηλίας για τον οποίο δεν βρέθηκαν στοιχεία του στα αρχεία του Έλλις Άιλαντ. Ο Χρήστος  έμεινε για πάντα στην Αμερική και πέθανε κι αυτός ανύπαντρος .       

Παρατηρούμε, ότι όσοι απ’ τους παραπάνω πήγαν ανύπαντροι και σε μικρή ηλικία στην Αμερική, κανένας τους δεν έκανε οικογένεια και πέθαναν μόνοι. Εξήγηση μπορεί να αναζητηθεί στον τρόπο που τους αντιμετώπισε η Αμερικανική κοινωνία, στην απόρριψη και τον κοινωνικό παραμερισμό τους ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της παραμονής τους. Όταν αργότερα ίσως απόκτησαν κάποια χρήματα και ανέβηκαν κοινωνικά, τα χρόνια πλέον είχαν περάσει για να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια. Για τους υπόλοιπους Θοδωριανίτες, που ταξίδεψαν στην Αμερική την περίοδο 1892 ως 1924 δεν βρέθηκαν στοιχεία τους καταχωρημένα στο αρχείο του Έλλις Άιλαντ. Τα ταξιδιωτικά έγγραφα ντοκουμέντα  που συνοδεύουν τον καθένα, είναι τα πρωτότυπα. Αν κάποιος επιθυμεί, η συγκεκριμένη ιστοσελίδα του δίνει τη δυνατότητα, να αγοράσει αντίγραφα των εγγράφων αυτών, σε διάφορα μεγέθη και τιμές.  

Οι απόγονοί τους σήμερα στην Αμερική.   

      Όπως προαναφέρθηκε οι περισσότεροι συγχωριανοί μας που έμειναν στην Αμερική, πέθαναν χωρίς να κάνουν οικογένεια. Απ’ τους Θεοδωριανίτες που πήγαν στην Αμερική την περίοδο 1892- 1924 και έμειναν εκεί, οικογένεια έκαναν οι :

Κωνσταντίνος και Αγγελική Παπαχρήστου το γένος Κολοβού: Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τον Αντώνη, το Δημήτρη, το Γιώργο και το Θανάση. Ο Θανάσης υπηρετούσε σαν σμηναγός στην αεροπορία των ΗΠΑ και σκοτώθηκε σε αερομαχία με τους Γιαπωνέζους το 1944 στον Ειρηνικό ωκεανό. Η οικογένειά του στη μνήμη του, έχτισε στο χωριό την εκκλησία του Αϊ- Θανάση. Ο Αντώνης και ο Γιώργος, πέθαναν χωρίς να αποκτήσουν παιδιά. Σήμερα ζει στην Αμερική μόνο ο γιος  του Δημήτρη.

 

Δημήτρης και Βασιλική Σκουτέλα το γένος Παπαχρήστου: Η Βασιλική ζει ακόμα στην Αμερική σε μεγάλη ηλικία. Ο Δημήτρης είχε και το προσωνύμιο Λάζαρος, επειδή έψελνε πολύ καλά.Απέκτησαν τρία παιδιά το Θανάση, το Θόδωρο και την Άννα.. Το επώνυμό τους αργότερα έγινε Scotes. Ο Θανάσης υπηρέτησε σαν πρόξενος των ΗΠΑ σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και σαν πρέσβης των ΗΠΑ στην Υεμένη. Σήμερα είναι δημότης Θεοδωριάνων και μοιράζεται το χρόνο ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Αμερική, ενώ στην Ελλάδα ζουν και σταδιοδρομούν πλέον και τα τρία παιδιά του. Ο Θόδωρος και η Άννα ζουν με τις οικογένειές τους στην Αμερική.

Ηλίας και Δήμητρα Σκοροπάνου το γένος Κουτσούμπα: Η Δήμητρα Σκοροπάνου- Κουτσούμπα απ’ τους Μελισσουργούς, ζει ακόμα στην Αμερική σε μεγάλη ηλικία. Απέκτησαν τέσσερα  παιδιά: τη Χριστίνα, την Ιωάννα, την Αλεξάνδρα και το Θανάση. Ζουν όλοι τους στην Αμερική έχοντας κάνει οικογένεια και παιδιά. 

Πηγές:1) www.ellisisland.org             

  2) « Η Ελληνική Μετανάστευση στις ΗΠΑ»: Μπόραβου Βασιλική, Ταβελάρη Σοφία, Τρώντσιου Ευαγγελία (1998).

  3) Τα στοιχεία για τους απογόνους τους σήμερα στην Αμερική είναι της Όλγας Χάιδου.