του Παναγιώτη Βεντίστα
και του Δημήτρη Στεργιούλη
Ο πρώτος ήλιος πέφτει στο Καταφίδι, (την Πυραμίδα των ντόπιων) και σιγά φωτίζει όλο το βουνό δίνοντάς του ένα υπέροχο χρυσοκίτρινο χρώμα. Αυτή η εικόνα της αυγής με τις κορυφές φωτισμένες και το χωριό ακόμα στο μισοσκόταδο διαρκεί ελάχιστα λεπτά και είναι από τις ανεπανάληπτες στιγμές που μπορεί να ζήσει κάποιος. Η Κωστηλάτα καταπράσινη από την άνοιξη μέχρι τον Ιούνιο παίρνει ένα σκούρο χρώμα αργότερα. Η ξηρασία των τελευταίων χρόνων δεν επιτρέπει τη διατήρηση του πράσινου όλο το καλοκαίρι. Ο Αι Λιάς βρίσκεται στη βάση της Κωστηλάτας σε μια τοποθεσία με υπέροχη θέα προς όλες τις κορυφές και την Άσπρη Γκούρα.
Η Κωστηλάτα των πηγών
Στα ψηλά τα νερά είναι πολύ λίγα και τόσο πολύτιμα για το πότισμα των κοπαδιών. Η πηγή στην Κιάφα στα 1850 μ. με θερμοκρασία νερού 4ο C στερεύει αργά το καλοκαίρι πολλές φορές . Η πηγή στον Καλόγερο είναι η ψηλότερη πηγή στην Κωστηλάτα (2.000 μ). Στο βάθος φαίνεται η κορυφή. Πιο χαμηλά υπάρχουν πηγές στο ρέμα Παπακώστα στα Κανάλια και στην αρχή της Κωστηλάτας πιο πάνω από τον Αι Λιά.
Η Κωστηλάτα της κτηνοτροφίας.
Στην Κωστηλάτα βόσκουν περίπου 5.000 πρόβατα από τα περίπου 15.000 που βρίσκονται στην περιοχή. Πάνω από τα 1500 μέτρα δεν υπάρχουν δέντρα. Τα χιλιάδες πρόβατα τα ζεστά μεσημέρια του καλοκαιριού σταλίζουν σε πρόχειρα στέγαστρα που φτιάχνουν οι κτηνοτρόφοι με φτέρες και κλωνάρια έλατου.Το πρώτο φως του ήλιου πέφτει στη στάνη Κόντη που βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία στα 1850 μ.
Το λίγο νερό που έρχεται από την πηγή Κόντη είναι αρκετό να ξεδιψάσει τα κοπάδια. Στα ψηλότερα σημεία κοντά στην κορυφή το πράσινο δεν λείπει όλο το καλοκαίρι, η ξηρασία όμως των τελευταίων χρόνων και τα πολλά πρόβατα έχουν φέρει σε δύσκολη θέση τους κτηνοτρόφους με συνέπεια να είναι απαραίτητο το τάισμα των ζώων. Άνοιξη και τα βλαχοκάλυβα έτοιμα να δεχτούν πρόβατα και τσοπάνηδες στα Κανάλια στην Κάτω Κωστηλάτα.
Η Κωστηλάτα των κτηνοτρόφων
Η κατάσταση έχει βελτιωθεί για τους κτηνοτρόφους τα τελευταία χρόνια. Η διάνοιξη δρόμων τους απάλλαξε από την καθημερινή ταλαιπωρία της ανάβασης και της μεταφοράς. Παρ’ όλα αυτά η ζωή του κτηνοτρόφου είναι ακόμα σκληρή και μοναχική. Η έλλειψη κατοικιών και στεγάστρων επιτείνει το πρόβλημα. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει τρία σπιτάκια από τον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό .Το πρόβλημα όμως παραμένει. Ο Κώστας Κουτσούκης και ο Λευτέρης Ντζούνης, νέοι κτηνοτρόφοι έχουν έδρα τα τελευταία χρόνια στις ψηλότερες στάνες, ο Κώστας στον Καλόγερο (2.000 μ.) και ο Λευτέρης στη Λούτσα (2.100 μ.)
Η Κωστηλάτα των λουλουδιών
Mετά το Μάη τα χιόνια λιώνουν και ένα παχύ στρώμα χορταριού κάνει την εμφάνισή του. Και μαζί μ’ αυτό ένα πανέμορφο χαλί από χιλιάδες λουλούδια. Είναι μοναδική εμπειρία να βρεθεί κάποιος στην Κωστηλάτα στις αρχές Ιουνίου.
Η Κωστηλάτα του μικρόκοσμου και της άγριας ζωής
Στην Κωστηλάτα ποτέ δε νιώθει κανείς μόνος, αντίθετα προκαλεί κατάπληξη ο ασυνήθιστα μεγάλος αριθμός των ζωυφίων που συναντά. Σε κάθε βήμα ξεπετάγονται μέσα από τα χορτάρια αμέτρητα τζιτζίκια φοβισμένα από τον ξαφνικό επισκέπτη. Πεταλούδες πετούν συνέχεια, σκαθάρια εξερευνούν το έδαφος, αράχνες παραμονεύουν έχοντας στήσει τον ιστό τους, πασχαλιές και μέλισσες περιφέρονται Η Κωστηλάτα αποτελεί παράδεισο για τον μικρόκοσμο. Μεγάλα ζώα δε θα συναντήσει κανείς στην Κωστηλάτα λόγω της έλλειψης δασών. Σπάνια εμφανίζονται λύκοι και αρκούδες σύμφωνα με μαρτυρίες των κτηνοτρόφων. Υπάρχουν όμως αρκετά μικρά πουλιά καθώς και μεγαλύτερα στην κορυφή. Οι σαύρες, οι τυφλοπόντικες και τα φίδια επίσης είναι από τους πιο γνωστούς κατοίκους.
Η Κωστηλάτα της πεζοπορίας
Αξίζει τον κόπο να περπατήσει κανείς από τα Θεοδώριανα μέχρι το Καταφίδι διασχίζοντας την Κωστηλάτα. Η εμπειρία είναι μοναδική. Όταν περάσει τον Αι Λια το τοπίο αλλάζει.Γίνεται πιο άγριο, πιο εντυπωσιακό.
Το κοπάδι που βόσκει στην πλαγιά, ο σκύλος που γαβγίζει, ο κτηνοτρόφος που θα σε χαιρετήσει, το νερό που θα συναντήσεις στο δρόμο σου τα πουλιά που πετούν γύρω σου σε συντροφεύουν. Κι όταν βρεθείς στην κορυφή στα 2.393 μέτρα το θέαμα είναι ανεπανάληπτο. Αν η μέρα είναι καθαρή βλέπεις την Άρτα, τα Γιάννενα, μέχρι τα βουνά της Αλβανίας, τον Όλυμπο το Βελούχι σχεδόν τη μισή Ελλάδα. Στην φωτογραφία δεξιά φαίνεται σε πρώτο πλάνο ο Καλόγερος, το ρέμα Παπακώστα πιο κάτω και τα Θεοδώριανα στο βάθος, 1.500 μέτρα πιο χαμηλά. Η επιστροφή μπορεί να γίνει μέσα από το ρέμα Παπακώστα από την Άσπρη Γκούρα και τη Σούδα.
Η Κωστηλάτα είναι ιδιοκτησία του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Ακινήτου Θεοδωριάνων. Έχει έκταση περίπου 10.000 στρέμματα και βόσκουν σ’ αυτήν περίπου 5.000 πρόβατα.